π. Ιωάννης Ρωμανίδης, ένας κορυφαίος δογματικός θεολόγος τής Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Κυκλοφόρησε, όπως είχαμε προαναγγείλει, τό πολύ ενδιαφέρον καί σημαντικό νέο βιβλίο τού Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Αγίου Βλασίου κ. Ιεροθέου μέ τίτλο «π. Ιωάννης Ρωμανίδης, ένας κορυφαίος δογματικός θεολόγος τής Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας». Στό τεύχος 186 (σελ. 7) είχε γίνει μιά πρώτη παρουσίαση τού βιβλίου αυτού καί είχαν δημοσιευθή τά περιεχόμενά του. Στό παρόν τεύχος δημοσιεύεται ο πρόλογος καί η εισαγωγή τού Σεβασμιωτάτου.

Τιμάται 24 ευρώ. Όποιος επιθυμεί μπορεί νά τό προμηθευθή ή νά τό παραγγείλη από τήν Ιερά Μονή Γενεθλίου τής Θεοτόκου – Πελαγίας (τηλ.: 2261035135 καί 6944504297 πρωϊνές ώρες, τηλ/πο-φάξ: 2261039201, ηλ. ταχ.: pelagia@pelagia.org.gr) καί από τά θρησκευτικά βιβλιοπωλεία ή από τά Γραφεία τής Ιεράς Μητροπόλεως Ναυπάκτου καί Αγίου Βλασίου.

Πρόλογος

Ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης γεννήθηκε στόν Πειραιά τό 1927 καί κοιμήθηκε στήν Αθήνα τό 2001. Στό ενδιάμεσο διάστημα έζησε καί μεγάλωσε στό Μανχάτταν τής Ν. Υόρκης, σπούδασε στά μεγαλύτερα πανεπιστημιακά κέντρα, γνώρισε από κοντά τόν σχολαστικισμό, τόν ηθικισμό, τόν ιδεαλισμό καί τόν εθνικισμό, δίδαξε σέ Θεολογικές Σχολές, ταξίδευσε σέ όλο σχεδόν τόν κόσμο γιά διαλέξεις καί ομιλίες, συμμετείχε σέ διαχριστιανικούς καί διαθρησκειακούς διαλόγους. Πάντοτε ομιλούσε γιά τήν θεολογία τών Προφητών, Αποστόλων καί Πατέρων καί ανέπτυσσε τήν αξία τής Ρωμηοσύνης από θεολογικής, πολιτιστικής καί ιστορικής πλευράς. Τά βιογραφικά στοιχεία τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη μπορεί ο αναγνώστης νά τά βρή στό βιβλίο τού π. Γεωργίου Μεταλληνού Πρωτοπρεσβύτερος Ιωάννης Ρωμανίδης, ο "προφήτης τής Ρωμηοσύνης" καί στήν εισαγωγή τού βιβλίου μου Εμπειρική Δογματική.

Ως άνθρωπος διακρινόταν από έκτακτα διανοητικά προσόντα, ήτοι χωρητικότητα διανοίας, σπάνια ευφυΐα καί οξυδέρκεια, έντονη διερευνητικότητα, αγωνιστικότητα καί απαράμιλλο θάρρος. Ενδεικτικό τής ευφυΐας καί τού ριψοκίνδυνου τού χαρακτήρα του ήταν ότι οδηγούσε πολλούς τύπους αεροπλάνων καί σκαφών. Επίσης, δέν υποχωρούσε πρό ουδενός, όταν αυτό ήταν αντίθετο μέ τίς αρχές του.

Πέρα από τά φυσικά του προσόντα διέθετε μεγάλο πνευματικό χάρισμα. Μεγάλο μέρος τής ευφυΐας του, τής ερευνητικότητάς του καί τού ριψοκίνδυνου τού χαρακτήρα του τό έστρεψε στά κείμενα καί τήν διδασκαλία τών Αποστολικών Πατέρων τής Εκκλησίας καί τών μετέπειτα μεγάλων Πατέρων. Διείδε τήν αξία τους καί τήν σπουδαιότητά τους. Καί στήν συνέχεια ασχολήθηκε μέ τήν νηπτική ησυχαστική διδασκαλία τής Εκκλησίας γιά νά μελετήση τά σχετικά μέ τήν νοερά προσευχή καί τήν εμπειρία τής θεώσεως. Έτσι, δέν ανέβαινε μόνον στούς αιθέρες τού ουρανού μέ τά αεροπλάνα, αλλά κατέβαινε καί στό βάθος τής καρδιάς καί μελετούσε τίς μετέπειτα πνευματικές αναβάσεις. Σύγχρονος εμπειρικός Ιερομόναχος μού είπε ότι η Εμπειρική Δογματική, όπως τήν δίδασκε ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης, «είναι μικροσκοπική ανάλυση τού ορθοδόξου βιώματος». Αυτό δέν έγινε μόνον μέ τήν ευφυΐα του, αλλά καί μέ τό πνευματικό χάρισμα πού διέθετε, διότι ήταν πράγματι χαρισματικός.

Υπήρξε, λοιπόν, ένας κορυφαίος δογματικός θεολόγος τής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Αυτό τό επισημαίνουν πολλοί στίς επιστολές πού μού απέστειλαν μετά τήν έκδοση τής Εμπειρικής Δογματικής. Θά αναφέρω ελάχιστες από αυτές εδώ, στόν πρόλογο, οι σημαντικότερες θά δημοσιευθούν ολόκληρες καί από τίς υπόλοιπες αποσπάσματα στό τρίτο μέρος τού βιβλίου.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, μεταξύ τών άλλων, έγραψε:

«Η δογματική διδασκαλία τού αειμνήστου π. Ιωάννου Ρωμανίδου... έταμε νέας, καί εν ταυτώ παραδοσιακάς πατερικάς, οδούς εις τήν σύγχρονον Ορθόδοξον Θεολογίαν... Επετύχετε νά αποδώσητε άριστα τήν σκέψιν καί τόν λόγον τού αειμνήστου Θεολόγου τού κ' αιώνος, ο οποίος, τέκνον υπάρχων τού Οικουμενικού Πατριαρχείου, ήντλει πνευματικούς χυμούς από τάς υγιείς ρίζας τής σεβασμίας καί αγιοτόκου Καππαδοκίας εξ ής κατήγετο καί ηδυνήθη νά διακρίνη καί νά διακηρύξη τήν αλήθειαν ότι η αληθής Θεολογία δέν είναι ούτε ηθικισμός ούτε σχολαστικισμός ακαδημαϊκός, αλλ’ εμπειρία καθάρσεως, φωτισμού καί θεώσεως».

Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών κ. Ιερώνυμος, μεταξύ τών άλλων, έγραψε ότι ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης «συνέβαλε αποφασιστικά από τή δική του πλευρά στήν ανάδειξη τής αιχμαλωσίας τής Ορθόδοξης Θεολογίας, στή διάσωση καί ανάδειξη βασικών θεολογικών αληθειών, τό έργο τού οποίου γίνεται αναπνοή τής Εκκλησίας».

Οι κρίσεις καί εντυπώσεις γιά τόν π. Ιωάννη Ρωμανίδη, πού θά διαβάση ο αναγνώστης στό τέλος τού βιβλίου, είναι αξιοπρόσεκτες. Μερικές από αυτές είναι: «Ο π. Ιωάννης είναι ένας εκ τών ελαχίστων θεολόγων, ο οποίος κατενόησε σέ βάθος καί ουσία τή Δύση» (Μητροπολίτης Γερμανίας Αυγουστίνος). «Άξιος συνεχιστής καί θιασώτης τού αειμνήστου Γεωργίου Φλωρόφσκι, στήριξε τήν στροφή στούς Πατέρες τής Εκκλησίας, ως εκκλησιαστική γνησιότητα» (Αρχιεπίσκοπος Θυατείρων καί Μ. Βρετανίας Γρηγόριος). «Ο αείμνηστος πατήρ Ιωάννης Ρωμανίδης υπήρξε ένας από τούς μεγαλύτερους θεολόγους τού 20ού αιώνος, όπως κατ’ επανάληψιν έχει λεχθεί» (Μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος). «Η θεοφώτιστη διδασκαλία τού μακαριστού υποφήτου τής Ορθοδόξου Θεολογίας π. Ιωάννου Ρωμανίδου» (Μητροπολίτης Προικοννήσου Ιωσήφ). «Ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης ήταν ένας από τούς μεγαλύτερους θεολόγους τού 20ού αιώνα, ο οποίος σφράγισε τήν επιστήμη τής Θεολογίας μέ τήν προσωπικότητα καί τό θεολογικό του έργο» (Μητροπολίτης Κωνσταντίας Αμμοχώστου Βασίλειος). «Ο αείμνηστος καί σεβαστός πατήρ Ιωάννης Ρωμανίδης ως πρός τήν αγάπη του πρός τήν Πατρίδα ήταν ένας αγνός, αμόλευτος από γραικυλισμούς Ρωμιός. Ως πρός τήν αγάπη του πρός τήν Ορθοδοξία ήταν ένας νέος Μωϋσής τής Θεολογίας, πού ανέβηκε στό Σινά καί μάς κατέβασε τίς θεόγραφες πλάκες τής Ορθόδοξης, Πατερικής, Φιλοκαλικής παραδόσεως. Κι άν δέν ήταν ο ίδιος θεόπτης υπήρξε όμως διδάσκαλος τής θεοπτίας απλανής» (Αρχιμ. Ιωαννίκιος Κοτσώνης). «Σέ μιά συζήτηση μέ τόν Διευθυντή τού Ιδρύματος (Πατριαρχικού Ιδρύματος Πατερικών Μελετών) αείμνηστο Παναγιώτη Χρήστου μού είχε πεί πώς θεωρούσε τόν π. Ιωάννη Ρωμανίδη ως τόν καλύτερο δογματολόγο καί τόν πλέον κατάλληλο νά γράψει μιά ορθόδοξη δογματική. Τόν εκτιμούσε πολύ καί ήθελε νά γράψει μιά "συστηματική" δογματική» (Αθανάσιος Μάργαρης, Φιλόλογος).

Από τήν αρχή τής ζωής του φάνηκαν τά χαρίσματά του, όταν άρχισε νά προβληματίζεται γιά τόν Χριστιανισμό πού συνάντησε στήν Δύση. Όμως, από τό μέσον τού 20ού αιώνος μέχρι τό τέλος του (μισόν αιώνα) αγωνίσθηκε μέ ανθρώπους καί ιδέες, μέ συστήματα καί νοοτροπίες, μέ στρεβλώσεις καί ψευδομορφώσεις, γιά νά ελευθερώση τήν ορθόδοξη θεολογία από τήν αιχμαλωσία της στίς δυτικές προϋποθέσεις. Καί τό έκανε αυτό μέ ζήλο, δύναμη, αποφασιστικότητα, καί μέ μιά έκφραση τής κατά Χριστόν σαλότητας, θά μπορούσε νά πή κανείς. Εβάστασε τό όνομα τού Χριστού καί τήν θεολογία τών Προφητών, τών Αποστόλων καί τών Πατέρων σέ Δύση καί Ανατολή, σέ Βορρά καί Νότο, σέ όλο τόν κόσμο.

Ο αγιογράφος Ιωάννης Χαρίλαος Βράνος στό βιβλίο του Τά ακριβή πρότυπα τών εικόνων, εικονογραφική θεολογία, αναλύει τίς Θεοφάνειες στήν Παλαιά Διαθήκη καί ειδικότερα, βάσει τής διδασκαλίας τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη, τά σχετικά μέ τήν θεωρία τού Μεγάλης Βουλής Αγγέλου, διά τού οποίου γνωρίζουμε τόν Τριαδικό Θεό.

Στόν πρόλογο τού βιβλίου γράφει μεταξύ τών άλλων:
«Η ανάκαμψη τής θεολογίας ήρθε μέ τήν εμφάνιση τού δόκιμου θεολόγου π. Ιωάννου Ρωμανίδη, διδασκάλου τής Δογματικής. Μέ τό σύγγραμμά του ΔΟΓΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ επεξεργάζεται μεθοδικά απολύτως πειστικά τήν υπόθεση τών Θεοφανειών. Παραθέτει τά κείμενα τών μεγάλων αρχαίων Πατέρων καί ανασυγκροτεί τήν θεολογία επαναφέροντας τόν Θεό τής Παλαιάς Διαθήκης στόν θρόνο Του, ανάμεσα στόν λαό Του νά τόν υπερασπίζει ο ίδιος, νά τόν τρέφει μέ τό μάνα, νά τόν διδάσκει τήν σωτηρία του! Δίκαια ο π. Γεώργιος Μεταλληνός θεωρεί τόν π. Ιωάννη Ρωμανίδη ορόσημο τής θεολογίας ότι μιλάμε γιά τήν πρίν Ρωμανίδη εποχή καί τήν μετά απ’ αυτόν».

Αυτό γράφεται γιατί ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης, στηριζόμενος σέ πατερικά χωρία, καί στήν υμνογραφία τής Εκκλησίας υποστήριζε ότι οι αποκαλύψεις τού Θεού στήν Παλαιά Διαθήκη ήταν αποκαλύψεις τού ασάρκου Λόγου, τού Μεγάλης Βουλής Αγγέλου, τής Σοφίας τού Θεού. Καί αφού ο αγιογράφος Ιωάννης Χαρίλαος Βράνος αναφέρεται στό ότι μετά τήν ανάκαμψη τής θεολογίας από τόν π. Ιωάννη Ρωμανίδη ακολούθησε καί η ανάκαμψη τής αγιογραφίας, γράφει:
«Η προσφορά τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη στήν Αγιογραφία είναι ανυπολόγιστη. Καί όχι μόνον στήν Αγιογραφία, αλλά καί στήν στάση μας απέναντι στήν Δύση. Ύστερα από δυό χιλιάδες χρόνια άνοιξε η Ωραία Πύλη τού ιερού γιά νά εισέλθει ο Κύριος τής Δόξης, ο Άγγελος τής Μεγάλης Βουλής, στό θρόνο Του. Η πλάνη καί η αίρεση εξοβελίσθηκαν. "Άρατε πύλας οι άρχοντες ημών καί εισελεύσεται ο Βασιλεύς τής Δόξης. Τίς εστιν ούτος ο Βασιλεύς τής Δόξης;". Ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, ο Άγγελος τής Μεγάλης Βουλής, "Αυτός εστιν ο Βασιλεύς τής Δόξης". Αιωνία η μνήμη τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη».

Στήν αρχή δέ τού βιβλίου του απεικονίζεται ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης νά κάθεται μπροστά σέ ένα τραπέζι, όπως κάθονται οι Ευαγγελιστές πού γράφουν τό ιερό Ευαγγέλιο, ενδεδυμένος τήν ιερατική του αμφίεση, νά γράφη τήν Δογματική του γιά τόν Μεγάλης Βουλής Άγγελο, βλέποντας, συγχρόνως, τήν εικόνα Του. Αυτός είναι ο Ών καί εν αυτώ βλέπουμε τόν Πατέρα, καί η όραση γίνεται εν Αγίω Πνεύματι. Πέριξ τού σχεδίου αυτού γράφεται κυκλικά, μέσα σέ ειλητάριο: «Ιωάννης Ρωμανίδης, Ιερεύς 1927-2001, ο τής θεολογίας διδάσκαλος». Πάνω από τό σχέδιο γράφεται: «Ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης, ο δόκιμος θεολόγος τής εποχής μας, επανέφερε τήν διδασκαλία τών Πατέρων γιά τόν Θεό καί Κύριο τής Παλαιάς Διαθήκης. Ήταν ο Υιός Θεός Λόγος καί όχι ο Πατήρ. Άσαρκος στήν Παλαιά Διαθήκη, ως Άγγελος τής Μεγάλης Βουλής, καί ένσαρκος Χριστός στήν Καινή Διαθήκη. Φωτίσθηκε πλέον η Αγιογραφία, καί στήν κορυφή τής κλίμακος τού Ιακώβ, στήν πάλη μέ τόν Άγγελο, μέσα στήν φλεγόμενη βάτο, στόν Μωϋσή πού παίρνει τίς λίθινες πλάκες καί σέ όλες τίς θεοφάνειες τής Παλαιάς Διαθήκης ζωγραφίζουμε τόν Θεό Λόγο, τόν άκτιστο Άγγελο τής Μεγάλης Βουλής καί όχι κτίσματα». Κάτω δέ από τήν παράσταση γράφεται η φράση πού προφανώς ανήκει στόν π. Ιωάννη Ρωμανίδη: «Η μή Χριστολογική ερμηνεία (λανθασμένα αναγράφεται «ερμεινεία») τής Παλαιάς Διαθήκης δέν είναι μόνον πλάνη, αλλά καί αίρεσις». Αυτό δείχνει τήν μεγάλη σημασία τής δογματικής διδασκαλίας τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη καί πώς αυτή εκφράζεται στήν ορθόδοξη αγιογραφία.

Στό παρόν βιβλίο μέ τίτλο π. Ιωάννης Ρωμανίδης, ένας κορυφαίος δογματικός θεολόγος τής Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας, παρουσιάζονται μερικά κεντρικά σημεία τής ορθοδόξου διδασκαλίας τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη.  Στήν πρώτη ενότητα δημοσιεύεται η αλληλογραφία του μέ τόν μεγάλο επίσης θεολόγο τού 20ού αιώνος καί τής Εκκλησίας π. Γεώργιο Φλωρόφσκι, μέ τόν οποίον είχαν διαρκή επικοινωνία, ήταν διδάσκαλός του καί ο ίδιος ήταν άριστος μαθητής του καί οι δύο αγωνίσθηκαν γιά τήν αποκάθαρση τής συγχρόνου ορθοδόξου θεολογίας από ξένες προσμίξεις.

Στή δεύτερη ενότητα παρουσιάζεται η πορεία καί η εξέλιξη τής θεολογικής σκέψεώς του μέχρι τήν διδακτορική του διατριβή, καθώς επίσης ο δημιουργικός διάλογός του πού έγινε κατά τήν συζήτηση γιά τήν έγκρισή της. Γίνονται περιλήψεις τών μεταδιδακτορικών ερευνών καί μελετών του καί συγκρίνεται η Δογματική του μέ άλλες Δογματικές, πού υπήρχαν μέχρι τότε, καί αποδεικνύεται η πληρότητά της. Δίνεται μιά περίληψη τού έργου τού Andrew Sopko, τό οποίο παρουσιάζει τό πανόραμα όλης τής διδασκαλίας τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη, πού τόν αποδεικνύει κορυφαίο διδάσκαλο τής εποχής μας. Καταγράφεται τό ενοποιητικό έργο τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη, ότι δηλαδή μέ όλους τούς αγώνες του απέβλεπε στήν ενότητα, μέσα, όμως, από τήν θεολογία τών Προφητών, τών Πατέρων καί τών Αποστόλων τής Εκκλησίας καί όχι μέ τήν διπλωματική οδό.

Στήν τρίτη ενότητα δημοσιεύονται οι εισηγήσεις πού έγιναν κατά τήν δημόσια παρουσίαση τού δίτομου έργου Εμπειρική Δογματική, καθώς επίσης οι επιστολές καί αποσπάσματα τών επιστολών πού μού εστάλησαν, κυρίως γιά νά φανή η λαμπρή καί φωτεινή προσωπικότητα τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη.  Όπως είναι φυσικό, επειδή τά κεφάλαια του βιβλίου εγράφησαν σέ διάφορα χρονικά διαστήματα, γι’ αυτό παρατηρούνται μερικές αναγκαστικές επικαλύψεις, αλλά κάθε φορά τονίζεται κάτι διαφορετικό.

Από όλα αυτά, τά οποία παρατίθενται στό παρόν βιβλίο, θά φανή καθαρά ότι ο π. Ιωάννης, ως Καππαδόκης Ρωμηός, κινήθηκε σέ όλη του τήν ζωή μέσα σέ ένα πυκνό δάσος –ζούγκλα- μέσα στό οποίο είχε νά αντιμετωπίση πολλούς εχθρούς πειρασμικούς, ήτοι τόν παπικό σχολαστικισμό, τόν προτεσταντικό ηθικισμό, τόν γερμανικό ιδεαλισμό, τήν εκκοσμίκευση τής Ορθοδοξίας, τήν εκκλησιαστική γραφειοκρατία, τόν φθόνο μερικών συναδέλφων του, τούς ψιθυρισμούς τών θιγομένων από τήν διδασκαλία του καί πολλά άλλα. Καί αυτός παρέμεινε σχεδόν μόνος, μέ τήν δύναμη τού Θεού καί τίς ευχές τών αγίων Πατέρων. Στόν ποικιλώνυμο αυτόν αγώνα πού έκανε πληγώθηκε πολλές φορές, έμεινε σχεδόν μόνος καί αποθαρρυμένος, όπως ο Προφήτης Ηλίας πού είπε: «εγώ υπολέλειμμαι προφήτης τού Κυρίου μονώτατος, καί οι προφήται τού Βάαλ τετρακόσιοι καί πεντήκοντα άνδρες, καί οι προφήται τού άλσους τετρακόσιοι» (Γ' Βασ. ιη', 22) καί «Ζηλών εζήλωκα τώ Κυρίω παντοκράτορι, ότι εγκατέλιπόν σε οι υιοί Ισραήλ τά θυσιαστήριά σου κατέσκαψαν καί τούς προφήτας σου απέκτειναν εν ρομφαία, καί υπολέλειμμαι εγώ μονώτατος, καί ζητούσι τήν ψυχήν μου λαβείν αυτήν» (Γ'Βασ.ιθ',10). Κοιμήθηκε δέ στήν Αθήνα τήν 1η Νοεμβρίου 2001.

Πρέπει νά καταγραφή ένα σημαντικό γεγονός. Οι ευσεβείς γονείς του, πού ήταν άνθρωποι προσευχής, μετά τήν γέννησή του στόν Πειραιά (τό 1927), τόν βάπτισαν στόν Ιερό Ναό τού οσίου Ιωάννου τού Ρώσσου στό Ν. Προκόπιο Ευβοίας –όπου είναι καί τό λείψανό του– καί ο οποίος άγιος ήταν αγαπητός στούς Καππαδόκες, καί τού έδωσαν τό όνομά του. Μέ τήν ενίσχυση τού μεγάλου αυτού θαυματουργού αγίου πορεύθηκε στόν Νέο Κόσμο γιά νά πολεμήση τούς «πλαστογράφους τής ορθοδόξου παραδόσεως», όπου τούς εύρισκε, μέ δύναμη, θεολογική επάρκεια καί γενναιότητα. Όπως ο άγιος Ιωάννης ο Ρώσσος κράτησε τήν ορθόδοξη πίστη ζώντας μεταξύ «αλλοδόξων» καί «αλλοπίστων» καί έδωσε τήν καλή μαρτυρία τής πίστεως, έτσι καί ο προστατευόμενός του π. Ιωάννης Ρωμανίδης αναδείχθηκε ομολογητής τής ορθοδόξου πίστεως εν μέσω ποικιλωνύμων ετεροδόξων καί ομοδόξων.

Τό μανουάλι πού δώρισε η ευσεβής μητέρα του Ευλαμπία Ρωμανίδη, ως προσφορά, μπροστά στό σκήνωμα τού αγίου Ιωάννου Ρώσσου, πού υπάρχει καί μέχρι σήμερα –όπως μέ ενημέρωσε ο Σεβ. Μητροπολίτης Χαλκίδος κ. Χρυσόστομος– όπου καίνε τά κεριά τής πίστεως, τής αγάπης καί τής ελπίδας τών Χριστιανών, ήταν μιά διαρκής υπόμνηση στόν άγιο Ιωάννη τόν Ρώσσο, νά διαφυλάττη καί νά προστατεύη τόν υιό της από κάθε κακό καί νά τόν αναδεικνύη ομολογητή τής ορθοδόξου πίστεως. Έτσι, η θεολογία τής Εκκλησίας, όπως διατυπώθηκε από τόν χαρισματικό καί ατρόμητο π. Ιωάννη Ρωμανίδη είναι μιά λαμπάδα πυρός πού καίει μπροστά στόν «καθήμενον επί τού θρόνου» (Αποκ. α', 12-16, δ', 5).

Έγραφα στό Επισκοπείο τής Ναυπάκτου,
τήν Δευτέρα, 13 Ιουνίου 2011,εορτή τού Αγίου Πνεύματος.

† Ο Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου ΙΕΡΟΘΕΟΣ